Ryszard Zieniewicz urodził się 23 marca 1929 roku w Lublinie. Był synem Franciszka i Genowefy. Ukończył szkołę powszechną oraz 3 klasy gimnazjum.

To właśnie w gimnazjum im. S. Staszica w Lublinie rozpoczął swoją działalność konspiracyjną już skierowaną przeciwko sowietom.  Związał się tam z Tajną Organizacją Wojskową założoną przez Jerzego Fryze „Kmicica”, która funkcjonowała od września 1945 roku do maja 1946 roku. Grupa liczyła ok. 10 konspiratorów, a jej głównym celem grupy była działalność propagandowa i wojskowa. Natomiast Jan Ziółek zauważył, że grupa składała się z lubelskiej młodzieży gimnazjalnej, która rekrutowała się z uczniów Gimnazjum im. S. Staszica i Prywatnego Koedukacyjnego Gimnazjum i Liceum dla Dorosłych J. Krzeczkowskiej i Kunickiego. Ziółek charakteryzując zadania TOW stwierdza, że sprowadzały się do prowadzenia punktu kontaktowo-przerzutowego i przechowywania broni. Ponadto młodzi konspiratorzy mieli prowadzić działalność wywiadowczą oraz udzielali pomocy prześladowanym AK-owcom i kolportowali ulotki. Formalnie organizacja nadal miała podlegać bezpośrednio pod ppor. Romana Sochala „Juranda” ze Zgrupowania Oddziałów Hieronima Dekutowskiego „Zapory”[1].

Więcej o działalności organizacji wspominał jej członek Romuald Kuchniczak „Konrad”: działaliśmy na terenie miasta i powiatu Lublin. […] Uczestniczyłem w tym czasie w zdobywaniu broni, kolportażu ulotek antyrządowych, działalności sabotażowej i zdobywaniu druków i pieczątek w jednostkach KBW i UB. […] Ponieważ mam zdolności plastyczne i malarskie, na rozkaz dowódców wystawiałem fałszywe dokumenty, wypisywałem przepustki, pozwolenia na broń, rozkazy wyjazdów i inne dokumenty potrzebującym się przed UB i NKWD żołnierzom AK i WiN[2].

Komunistyczna prasa o rozbiciu grupy Jerzego Fryze „Kmicica” | Źródło: „Gazeta Lubelska”, 19.VI.1946 r., nr 167, s. 5.

Tajna Organizacja Wojskowa została rozbita w maju 1946 roku przez lubelski resort bezpieczeństwa. Zieniewicz uniknął aresztowania, ale musiał się ukrywać. Początkowo mieszkał po znajomych w Lublinie, zaś w drugiej połowie 1946 roku nawiązał kontakt z „Zaporczykami” i wyjechał do partyzantki. Otrzymał przydział do plutonu Stanisława Jasińskiego „Samotnego”, który wchodził w skład oddziału/kompanii Tadeusza Skraińskiego „Jadzinka”. Jesienią 1946 roku oddział rozkazem „Zapory” został przerzucony na teren powiatu zamojskiego i oddelegowany pod rozkazy Mariana Pilarskiego „Jara” – pełniącego funkcję inspektora zamojskiego WiN[3].

Na nowym terenie (pow. zamojski, biłgorajski oraz janowki) oddział „Samotnego” pełnił funkcję lotnej żandarmerii, wykonywał wyroki śmierci, pacyfikował członków PPR oraz przeprowadzał akcje ekspropriacyjne. Przykładowo 30 grudnia 1946 roku oddział „Samotnego” rozstrzelał kierownika Browaru Jatutów, członka PPR i konfidenta UB Stanisława Grabca, który złożył doniesienia na UB na kilku członków zamojskiego WiN. Ponadto rozstrzelano dwóch milicjantów z ochrony browaru: Józefa Kowalczuka oraz Leszka Bernarczek. Partyzanci mieli zostawić notatkę „Samotnego”, który napisał: Tak płaci i płacić będzie oddział „Zapory” zdrajcom Ojczyzny. 7 stycznia 1947 roku partyzanci zastrzelili milicjanta MO w Zwierzyńcu Józefa Palucha, a trzy dni później zdobyli browar w Zwierzyńcu, zabierając ze Spółdzielni Spożywców towar oraz 25 tys. zł[4].

W tym okresie Ryszard Zieniewicz, który posługiwał się pseudonimem „Drań” i prowadził dziennik zapisując swoje odczucia. Czytając jego zapiski możemy zrozumieć jak wyglądało partyzanckie zimą 1946/47 roku:

Kol. Krzanowska /Wtorek/ 5.11.1946 r.

Jeszcze dziś jesteśmy mokrzy. Bezpieczeństwo szuka nas a w koło słychać warkot maszyn. Siedzimy na kwaterach cicho i popijamy bimberek. Jedzenia mamy dosyć gdyż Stary posłał do sklepu po żywność. Ludzie są dobrzy dla nas. Wieczorem po czułym pożegnaniu z domownikami odmarsz w stronę Zamościa.

[…]

Tokary, Huta, Gródki /Niedziela/ 30.11.1946 r.

Dziś robota. Koniec wioski Tokary, gdzie mieszkają komuniści rozbity. Następna wioska Huta. Cała wioska po krótkim strzelaniu w naszych rękach. Szaty członkom ORMO, demolacja mieszkań, uzupełnienie mundurów, kożuchów, butów, itp. Do jedzenia zabrano świnie. Ze wsią Gródki staje się to samo, tylko Kom. ORMO spalony.

[…]

Teren „Misia” i „Jadzinka”, 7-11.12.1946 r.

Grozi nam wielkie niebezpieczeństwo ze strony przeciwnej. Poszczególni dowódcy oddziałów chcą rozbicia na grupy.10 grudnia „Miś” bez rozkazu wraz ze swoją grupą odbija się w swoje tereny. „Samotny” z „Jadzinkiem” czekają na meldunki od „Starego”. Gońce co dzień wyjeżdżają na kontakty. Dowiadujemy się, że „Knotek” przyjechał z meldunkami, ale z tchórzostwa zamelinował się, narażając cała grupę. Jest nam gorąco.

Teren „Jadzinka” / Święta B.N/

Boże Narodzenie spędziliśmy z „Jadzinkiem”. W wigilię mieliśmy gości w postaci księdza-kapelana, komendant obwodu zamojskiego p. „Jara” i innych obwodów. Zachodziły różne bardzo nieprzyjemne spory ?jak np. wybicie jeden drugiemu oka, itp./, ale na ogół przeszły dobrze dni świąteczne. Trochę tęskniło się do matki, brata i rodziny ale jakoś przejść musiało.

[…]

Tereny „Bohuna” noc 30-31.12.1946 r.

W nocy idziemy na robotę. Komendant zapowiada polanie się krwi. 1-sza robota browar pod Zamościem /2 km od centrum miasta/ gdzie dyrektor browaru zabity, komunista zostaje zabity. W tym miejscu zostają 4 trupy oprócz dyrektora. Po 1-szej robocie wycofujemy się z pod Zamościa na pobliską wioskę, gdzie pada od naszych kul jeszcze 4 złodziei. Jednak nie wszyscy padli. Tych 4 to najgorsi, reszta uciekła, gdy tylko usłyszała odgłosy strzałów w domach swoich współtowarzyszów. Następnie długi marsz na kwatery[5].

Zapiski przygotowywane na bieżąco przez „Drania” zostały odnalezione przez UB po walce partyzantów z wojskiem pod Albinowem Małym. Do starcia doszło 17 stycznia 1947 roku. W wyniku dwugodzinnej walki zginęło pięciu partyzantów: Kazimierz Niewielski „Jaskółka”, Józef Oleszko „Jarząbek”, Antoni Grabowski „Ząbek”, NN „Pilot” oraz NN „Cygan”, a dwóch partyzantów zostało ciężko rannych (Stanisław Białosz „Szerszeń” i Stanisław Łukasz „Siew”). Ponadto „Jadzinek” meldował, że po stronie wojska zginęło 12 żołnierzy, a 15 dostało się do niewoli[6].

>>> Zobacz także: Walka „Zaporczyków” z wojskiem pod Albinowem Małym <<<

Po walce z wojskiem pod Albinowem oddział „Samotnego” skierował się w kierunku Zwierzyńca, gdzie ukrywał się do czasu wprowadzenia ustawy o amnestii. „Drań” ujawnił się z całym oddziałem 2 kwietnia 1947 roku w Ratoszynie, gdzie zdał karabin kbk i 45 sztuk amunicji. Następnie został przewieziony do Lublina, gdzie otrzymał dokumentację z ujawnienia od komisji przy PUBP w Lublinie[7]. Następnie zamieszkał w Lublinie.

Ryszard Zieniewicz zmarł w 1979 roku  został pochowany na cmentarzu przy ul. Lipowej w Lublinie.

PRZYPISY:
[1] J. W. Wołoszyn, Chronić i kontrolować. UB wobec środowisk i organizacji konspiracyjnych młodzieży na Lubelszczyźnie (1944-1956), Warszawa 2007, s. 369; Druga konspiracja niepodległościowa. Tajne organizacje młodzieży szkolnej Lublina i Lubelszczyzny w latach 1945–1956 , pod red. J. Ziółek, Lublin 2001.
[2] Relacja Romualda Leona Kuchniczak „Konrad”, [w:] Zaporczycy. Relacje. Tom IV, pod red. E. Kurek, Lublin 2011, s. 73-75.
[3] Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (dalej: AIPN) BU 2503/1/1, Protokół przesłuchania podejrzanego Hieronima Dekutowskiego, 15.05.1948 r., Warszawa, k. 57-56; AIPN Lu 21/26/9/2, List Hieronima Dekutowskiego „Zapory” do Mariana Pilarskiego „Jara”, 2.12.1946 r., k. 377; List Hieronima Dekutowskiego „Zapory” do Mariana Pilarskiego „Jara”, 18.12.1946 r., k. 397.
[4] AIPN Lu 21/26/9, Zaświadczenie nr 5837 Ob. Pawła Rycyka z adnotacją o wykonaniu wyroku, k. 430-432; Kennkarte Walerii Rycyk z adnotacją o wykonaniu wyroku, k. 433-439; Kennkarte Michała Rycyk z adnotacją o wykonaniu wyroku, k. 442-446; Zaświadczenie o członkostwie w ORMO Ob. Leszka Bernaczek, k. 449-451; Zaświadczenie o członkostwie w PPR Ob. Stanisława Garbiec, k. 456-457; Zaświadczenie dla Ob. Andrzeja Szewczuka, k. 486-487; AIPN Lu 21/26/10, Meldunek „Jadzinka” do Ob. Barbary, 8.01.1947 r., k. 87; R. Wnuk, Lubelski Okręg AK, DSZ i WiN 1944-1947, Warszawa 2000, s. 440.
[5] Cyt. za: Akcje oddziałów „Zapory” w tajnych raportach UB-MO, pod red. H. Pająk, Lublin 1996, s. 190-192.
[6] AIPN Lu 21/26/10, Meldunek „Jadzinka” do Obywatela Barbara, k. 196; AIPN BU 2503/1/2, Wykaz dokonanych napadów przez bandę Zapory i pododdziały od czasu wyzwolenia do dnia 1 października 1947 r. na terenie pow. biłgorajskiego, (Biłgoraj), k. 336.
[7] AIPN BU 0187/20/5, Kwestionariusz osobowy Ryszarda Zieniewicza, 14.02.1979 r., Lublin, k. 88.