W działalności zgrupowania oddziałów partyzanckich pod dowództwem mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory” można wyróżnić kilka znacząco zróżnicowanych okresów. Pierwszy z nich obejmuje czas od stycznia 1943 do lutego 1944 roku, czyli okres, gdy formowały się oddziały dyspozycyjne Kedywu Armii Krajowej Okręgu Lublin. Jest to faza poprzedzająca objęcie dowództwa przez „Zaporę”, dlatego można ją nazwać okresem przejściowym.

Kolejny etap, trwający od lutego do sierpnia 1944 roku, charakteryzuje się prowadzeniem akcji przeciwko Niemcom przez oddziały dywersyjne Kedywu AK Lublin, a następnie oddziału partyzanckiego lotnego już pod bezpośrednim dowództwem „Zapory”. W tym czasie oddziały AK brały udział w wielu akcjach i potyczkach zarówno przed, jak i w trakcie operacji „Burza”.

Trzeci okres to pierwsze działania samoobrony przeciwko sowietom i komunistycznemu aparatu bezpieczeństwa, które rozpoczęły się praktycznie od momentu wkroczenia „wyzwolicieli ze wschodu” na tereny Lubelszczyzny i zakończyły się amnestią latem 1945 roku. Pierwsze miesiące charakteryzują się rozdrobnieniem struktur organizacyjnych pozostałych po rozwiązaniu Armii Krajowej oraz głównie działalnością polegającą na przeżyciu poszczególnych żołnierzy. Później, od wiosny 1945 roku, następuje okres działalności zbrojnej w ramach Delegatury Sił Zbrojnych i powstania większych zgrupowań oddziałów (patroli). W tym czasie obserwujemy największe nasilenie akcji zbrojnych przeciwko władzom komunistycznym.

>>> Czytaj także: Wkroczenie sowietów na Lubelszczyznę – początek nowego terroru <<<

Kolejny okres, od września 1945 roku do 1947 roku, można nazwać okresem „WiNowskim”. Należy go podzielić na dwie części. Pierwsza z nich obejmuje półtora roku działalności podziemia, związanej z powstaniem nowej organizacji Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, do ogłoszenia amnestii w 1947 roku. Druga część, „po WiNowska”, rozpoczyna się w kwietniu 1947 roku, gdy nieufni wobec komunistów żołnierze WiN nie składają broni i próbują przetrwać samodzielnie lub w małych grupkach. Ten okres kończy się wyjazdem i aresztowaniem „Zapory” jesienią 1947 roku.

Ostatni, piąty okres, można śmiało nazwać „post-WiNowskim”, gdyż obejmuje ponad 15 lat walki grup/patroli przetrwania, które powstały na koleżeńskich więziach lub strukturach konspiracyjnych, zapoczątkowanych pod dowództwem „Zapory”. Jego zakończeniem, kładącym kres walkom „Zaporczyków” z systemem komunistycznym, jest rok 1963, czyli data śmierci ostatniego partyzanta na Lubelszczyźnie – Józefa Franczaka „Lalusia”.

Ostatni, piąty okres można śmiało nazwać „post-WiNowskim” ponieważ zawiera ponad 15 lat walki grup/patroli przetrwania stworzonych na koleżeńskich więzach bądź strukturach konspiracyjnych zapoczątkowanych pod dowództwem „Zapory”. Jego końcową cezurą, kończącą walkę „Zaporczyków” z systemem komunistycznym, jest rok 1963 roku, czyli data śmierci ostatniego partyzanta na Lubelszczyźnie – Józefa Franczaka „Lalusia”.

Oddział Dyspozycyjny/Lotny Kedywu AK Lublin – 1943-1944

We wrześniu 1943 roku nastąpiło rozpoczęcie procesu łączenia wszystkich patroli garnizonowych, które znajdowały się w kontakcie z lubelskim ośrodkiem Kedywu, tworząc w ten sposób oddział dyspozycyjny Kedywu inspektoratu lubelskiego. Pierwszym jego dowódcą został cichociemny ppor. Jan Poznański „Ewa”. W skład oddziału zostały włączone działające już dziewięć patroli: Aleksandra Sochalskiego „Ducha”, Mieczysława Cieszkowskiego „Grzechotnika”, Stanisław Bukowski „Iwana”, Januarego Ruscha „Kordiana”, Stanisława Rolli „Maksa”, Stanisława Wnuka „Opala”, Mieczysława Lorentza „Szmerlinga”, Stanisława Jasińskiego „Żbika” i Kazimierza Mącika „Krzywdy”.

Do 1944 roku, a faktycznie do przejęcia dowództwa przez ppor. Hieronima Dekutowskiego „Zapory” w lutym 1944 roku oddział dyspozycyjny nie był nigdy koncentrowany w składzie wszystkich patroli. Cechowała go luźna formuła organizacyjna, większość patroli posiadała cechy jednostek garnizonowych  i zachowywały dużą samodzielność i stanowiły odrębne jednostki dywersyjne.

Sytuacja zmieniła się w kwietniu 1944 roku, kiedy na rozkaz „Zapory” doszło do koncentracji większości patroli w celu odbicia transportu więźniów ewakuowanych z obozu na Majdanku. Pomimo tego, że akcja nie doszła do skutku to oddział „Zapory” stał się faktycznie lotną jednostką partyzancką. Praktycznie od maja 1944 roku oddział lotny „Zapory” operował wszystkimi patrolami.

Zdjęcie zrobione wiosną 1944 r. Żołnierze oddziału dyspozycyjnego Kedywu AK „Zapory”. Na górze od lewej: Jerzy Wyszkowski „Szwagier” i Józef Stawowy „Kawał”. Stoją od lewej: Gabriel Gajewski „Oset”, Wacław Socha „Turek”, NN, NN, Przemysław Kocoń „Alembik”. Po środku siedzi sanitariuszka Bogda Balak „Myszka”. Na dole drugi od lewej (w czapce) leży Henryk Barzycki „Hiszpan” | Zbiory Przemysława Koconia „Alembika”

Utworzenie 8. pułku piechoty legionów AK

W kwietniu 1944 roku w ramach przygotowań do operacji „Burza” na Lubelszczyźnie i odtwarzania struktur nastąpiło utworzenie Oddziału Partyzanckiego 8. pułku piechoty legionów AK. W związku z tym, oddziały dyspozycyjne Kedywu Lublin otrzymały kryptonimy odpowiadające plutonom: oddział por. Hieronima Dekutowskiego „Zapory” – „I plut. OP 8”, ppor. Wojciecha Rokickiego „Nerwy” – „II”, ppor. Czesława Rossińskiego „Jemioły” – „III”, ppor. Tadeusza Sowy „Spartanina” – „IV”, Stanisława Łukasika „Rysia” – „V”, Zdzisława Brońskiego „Uskoka” – „VI” oraz ppor. Tadeusza Pośpiecha „Brzechwy” – „VII plut. OP 8”.

Również małą reorganizację strukturalno-kadrową przeszedł Oddział Lotny „Zapory”. Utworzono sześć plutonów, które tak naprawdę odpowiadało składowi dawnych patroli garnizonowych Kedywu, pozostających pod tym samym dowództwem (część została wyłączona i przekazana Inspektoratowi Puławy – do 15. pułku piechoty AK „Wilków”). Ponadto wydzielono specjalne sekcje i drużyny, takie jak sekcja sapersko-minerska, administracyjno-gospodarcza i łączności, a ponadto zwiad konny i tzw. drużynę rezerwową, która pełniła funkcję ośrodka szkolenia podstawowego żołnierzy-partyzantów.

Oddział Partyzancki – I pluton 8. pułku piechoty legionów AK składał się z następujących patrolów (plutonów):
– Patrol Aleksandra Sochalskiego „Ducha”
– Patrol Stanisława Piecyka „Babinicza”
– Patrol Januarego Ruscha „Kordiana”
– Patrol Mieczysława Szymanowskiego „Wampira”
– Patrol Stanisława Rolli „Maksa”
– Patrol Stanisława Jasińskiego „Żbika”
– Sekcja minersko-saperska – ppor. zaw. Bogusław Marzyś „Rosa”
– Sekcja łączności – Zbigniew Nesterowicz „Lis”
– Sekcja administracyjno-gospodarcza – 10 ludzi pod dow. st. sierż. policji Mieczysława Zielenta. W skład sekcji wchodził tabor oddziału złożony z wozu amunicyjnego oraz sanitarnego. Podlegała jej także służba sanitarna, gdzie lekarzem był Adam Jaworzyński „Lwów”, a sanitariuszką Bogda Balak „Myszka”
– Zwiad konny Ryszarda Kaczkowskiego „Ryszarda” – zlikwidowany w maju 1944 roku
– Drużyna rezerwowa – dowódca Czesław Zieliński „Wiarus”
– odwód oddziału stanowił patrol garnizonowy „Krzywdy” (nie mobilizowany w 1944 roku do oddziału lotnego. Spełniał głównie funkcje wywiadowcze).

W czerwcu 1944 roku z uwagi na duży stan oddziału (ok. 140 ludzi) utrudniający operowanie całością sił OL „Zapory” został podzielony na dwie części. Jedną, składającą się z patroli „Kordiana”, „Babinicza” i „Maksa” oraz sekcji minersko-saperską i łączności, dowodził osobiście „Zapora”. Dowództwo nad drugą objął jego zastępca – Stanisław Wnuk „Opal”, pod komendą którego znalazły się patrole „Wampira”, „Ducha” i „Żbika” oraz sekcja administracyjno-gospodarcza. W zależności od sytuacji obie części oddziału były okresowo koncentrowane w jedno zgrupowanie.

Ruch samoobrony Armii Krajowej – 1944-1945

Po potyczce z sowietami na Wałach w lutym 1945 roku, kiedy to „Zapora” został ranny w nogę, oddział złożony z 20 ludzi ukrywających się przed aresztowaniem i prowadzący głównie działania samoobronne został podzielony na trzy grupy/plutony. Pierwszym z nich dowodził Aleksander Sochalski „Duch” i przebywał on głównie w rejonie Wojciechowa. Drugi patrol, działający w rejonie gmin Niedrzwica i Bychawa, dowodzony był przez Jana Szaliłowa „Renka”. Natomiast dowództwo nad trzecim patrolem objął Jerzy Pawełczak „Jur”, zaś jego obszarem bytowania były gminy Urzędów i Wilkołaz. W tym czasie prowadzono wyłącznie akcje aprowizacyjne. Inne wstrzymano do czasu powrotu „Zapory”.

Delegatura Sił Zbrojnych – V-VIII 1945

„Zapora” na rozkaz lubelskiego inspektora Armii Krajowej, rozpoczął łączenie oddziałów działających na Lubelszczyźnie. W związku z podporządkowywaniem w maju 1945 roku w Ewuninie grupy dezerterów z LWP z Łodzi pod dowództwem Romana Sochala „Juranda”, a na początku czerwca 1945 roku oddziału poakowskiego Stanisława Łukasika „Rysia” musiał zreorganizować swój oddział. Podzielił go na kompanie, kompanie na plutony, a te na drużyny.

Oddział „Zapory”:

I Kompania – dowódca por. Stefan (Jerzy) Szarski „Jagoda” (działała przy „Zaporze”)
– pluton Aleksandra Sochalskiego „Ducha”
– pluton Jana Szaliłowa „Renka”
– pluton Jerzego Pawełczaka „Jura”
– pluton Zygmunta Winiarczyka „Szerszenia” (tak naprawdę oddział wydzielony, podległy tylko organizacyjnie, działający samodzielnie)

II Kompania – dowódca por. Roman Sochal „Jurand”
– pluton Szczepana Żelaznego „Żaby”
– pluton NN
– pluton NN

III Kompania – dowódca ppor. Bolesław Świątek „Jerzy” (w ramach reorganizacji dowództwo nad kompanią bardzo szybko przejął Aleksander Głowacki „Wisła”)
– pluton Bolesława Świątka „Jerzego”
– pluton Romana Dumy „Romana”
– pluton Jana Jóźwiaka „Wrzosa”

IV Kompania – Samodzielny oddział kpt. Stanisława Łukasika „Rysia” (uznawał zwierzchnictwo „Zapory” od czerwca 1945 roku)
– pluton Bolesława Kazimierczaka „Żbika”
– pluton NN „Wojtek”
– pluton NN „Daniel”
– drużyna zwiadu konnego pod dowództwem NN „Roland”.

Zastępcą mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory” został Aleksander Głowacki „Wisła”, zaś szefem sztabu Stanisław Wnuk „Opal”.

Całe zgrupowanie „Zapory” w czerwcu 1945 roku liczyło 150 osób i prawdopodobnie taki stan utrzymał się do ogłoszenia amnestii w sierpniu 1945 roku. W czasie jej trwania zostało przeprowadzone częściowe ujawnienie.

Wolność i Niezawisłość – 1945-1947

We wrześniu 1945 roku została założona nowa ogólnopolska organizacja antykomunistyczna pod nazwą Wolność i Niezawisłość. Jej trzonem były oddziały podlegające wcześniej DSZ, a jej struktura (podział na obszary, okręgi, inspektoraty, obwody i rejony) została przejęta z AK i DSZ. Pomimo tego, że WiN propagowało głównie walkę polityczną, to dopuszczano istnienie zbrojnej obrony, a więc oddziałów leśnych.

Jesienią 1945 roku mjr Hieronim Dekutowski „Zapora” nawiązał kontakt z inspektorem lubelskim WiN Romanem Jeziorem „Jungiem”, gdzie podczas rozmowy postanowiono rozpoczęcie formowania oddziału obrony na terenie Lubelszczyzny. Już w kwietniu 1946 roku oddział ten liczył ok. 50 ludzi. Dla lepszej organizacji „Zapora” podzielił go na mniejsze grupy działania, określane mianem patroli.

Zgrupowanie mjr. „Zapory”:
Patrol por. Jana Szaliłowa „Renka” – teren działania gm. Bełżyce i Chodel
Patrol por. Michała Szeremieckiego „Misia” – teren działania gm. Urzędów
Patrol por. Tadeusza Skraińskiego „Jadzinka” – teren działania gm. Jastków, Niedrzwica
Patrol por. Stanisława Łukasika „Rysia” – teren działania gm. Konopnica
Patrol por. Benedykta Surdackiego „Cygana” – teren działania pow. kraśnicki
Patrol por. Aleksandra Sochalskiego „Ducha” – patrol żandarmerii działający na pograniczu pow. lubelskiego i puławskiego

25 maja 1946 roku nowy inspektor Inspektoratu WiN Lublin Franciszek Abraszewski „Boruta” utworzył ze wszystkich oddziałów lotnych WiN trzy zgrupowania Oddziałów Partyzanckich Lotnych, do których zostały podporządkowane wszystkie grupy działające w terenie. Ponadto na mocy tego rozkazu wszystkie oddziały partyzanckie i drużyny dywersyjne działające na terenie Lubelszczyzny zostały podporządkowane mjr. Hieronimowi Dekutowskiemu „Zaporze” – jako dowódcy wszystkich OPL w inspektoracie. Natomiast oddziały, które nie chciały podporządkować się poszczególnym OPL miały być traktowane jako obce i rozbrajane.

Drugi od lewej: Stanisław Łukasik „Ryś”, czwarty: Aleksander Sochalski „Duch”; szósty: mjr Hieronim Dekutowski „Zapora”, siódmy: Jerzy Karcz „Bohun”, ósmy: Zbigniew Sochacki „Zbyszek”

Zgrupowanie inspektoratu WiN Lublin kryptonim „Lusia” zostały podzielone na:

Oddziały Partyzanckie Lotne I – mjr Hieronim Dekutowski „Zapora”
– oddział Jana Szaliłowa „Renka”
– oddział Michała Szeremieckiego „Misia”
– oddział Tadeusza Skraińskiego „Jadzinka”

Oddziały Partyzanckie Lotne II – kpt. Zdzisław Broński „Uskok”
Od początku istnienia operował w terenie w całości, tj. nie był podzielony na patrole. Od stycznia 1947 roku podzielono go na:
– patrol Walentego Waśkowicza „Strzały”
– patrol Stanisława Kuchciewicza „Wiktora”
– patrol Zygmunta Libery „Babinicza”

Oddziały Partyzanckie Lotne III – kpt. Stanisław Łukasik „Ryś”
Początkowo oddział operował w terenie w całości chociaż podzielony był na trzy plutony:
– pluton Władysława Misztala „Bora”
– pluton Edmunda Tudruja „Mundka”
– pluton Stanisława Wójtowicza „Iwana”
W listopadzie 1946 roku oddział przeszedł reorganizację i wyodrębniono z niego samodzielnie działające patrole:
– patrol Władysława Misztala „Bora”
– patrol Jerzego Stefańskiego „Cedura” (po jego śmierci dowództwo przejął Stanisław Wójtowicz „Iwan”)
– patrol Kazimierza Woźniaka „Szatana” (od maja 1946 roku podlegał „Uskokowi”, zaś od października 1946 roku „Rysiowi”). W następstwie niesubordynacji w grudniu 1946 roku „Zapora” odsunął „Szatana” i dowódcą oddziału został Edmund Tudruj „Mundek”, a od stycznia 1947 roku Jan Flisiak „Chłopicki”.

W ten sposób „Zaporze” zostały bezpośrednio lub pośrednio (przez dowódców OPL) podporządkowane wszystkie pododdziały działające na Lubelszczyźnie i prowadzące zmagania w ramach walki z systemem komunistycznym. Oprócz Lubelszczyzny Dekutowski rozszerzał swoje wpływy również w rejonach, w których działał, np. na Rzeszowszczyźnie. Oddziały te (patrole) podporządkowywały się w różnym czasie. W lipcu/sierpniu 1946 roku pod rozkazy Dekutowskiego, przez „Uskoka” podporządkował się oddział Antoniego Kopaczewskiego „Lwa”. W sierpniu tego samego roku zwierzchnictwo „Zapory” uznały m.in. oddziały Aleksandra Rusina „Olka”, Wojciecha Lisa „Mściciela” oraz Tadeusza Jaworskiego „Zerwikaptura”. We wrześniu pod rozkazy „Rysia” podporządkowana została miejska bojówka z Lublina pod dowództwem Eugeniusza Rusinek „Kaliny”, której trzon stanowili uczniowie Gimnazjum Mechanicznego im. Syroczyńskiego w Lublinie. W październiku tego samego roku podporządkowano oddziały skupione wokół komendanta powiatowego NSZ Tadeusza Lachowskiego „Nałęcza”, w tym cały pluton Zbigniewa Podkowika „Faraona”. Pod koniec 1946 roku „Uskokowi” podporządkował się oddział Józefa Struga „Ordona”, a w 1947 roku Edwarda Taraszkiewicza „Jastrzębia” (początkowo oddział tylko blisko współpracował z „Uskokiem” a dopiero w okresie późniejszym podporządkował się jego rozkazom).

Zgodnie z założeniem oddziały/patrole były samowystarczalne, zaś głównym źródłem czerpania środków materialnych miały być napady ekspropriacyjne (dochodowe) na urzędy państwowe, spółdzielnie, kasy itp. Łącznie na Zgrupowanie Oddziałów Partyzanckich pod dowództwem „Zapory” wchodziło kilkadziesiąt oddziałów o różnej liczebności. Przy czym okres działalności poszczególnych grup był zróżnicowany, albowiem część z nich została rozbita przez resort bezpieczeństwa, a część samoczynnie rozwiązana bądź połączona z innymi. Czasem zdarzało się, że poszczególne patrole łączono w zgrupowania oddziałów, np. w czasie rajdu na Rzeszowszczyznę gdzie wyruszyło zgrupowanie w składzie plutonów „Renka”, „Misia” i „Jadzinka” pod dowództwem „Zapory”. Zgrupowanie to zostało rozwiązane zaraz po powrocie na tereny Lubelszczyzny.

„Zapora” czuwał nad całością zgrupowania, wydawał rozkazy i przyjmował sprawozdania. Grupy działały samodzielnie i musiały samodzielnie decydować o swoim losie, w szczególności już w schyłkowym okresie 1946 roku i dalej, gdzie akcje polegały głównie na samoobronie. Pod koniec 1946 roku „Stefan” swym rozkazem wstrzymał wszelkie akcje zaczepne przeciwko WP i UB, zaś rekwizycyjne polecił stosować w miarę koniecznych potrzeb oddziałów. Większe oddziały podzielono na małe kilkuosobowe grupy pozwalające przetrwać ciężkie zimy. Okres WiN-owski zgrupowania kończy się wiosną 1947 roku, kiedy to na mocy drugiej amnestii większość całych oddziałów (drużyn/plutonów) bądź pojedynczych żołnierzy ujawniła się. 

Okres poamnestyjny

W czasie amnestii z 1947 roku ujawniła się znaczna część podkomendnych „Zapory”, co spowodowało rozwiązanie dotychczas działających oddziałów. Nie wszyscy jednak uwierzyli w uczciwość komunistów i postanowili pozostać w konspiracji. Wśród nich możemy wymienić praktycznie całą kadrę dowódczą i niewielką liczbę szeregowych żołnierzy. Szacuje się, że po zakończeniu amnestii „Zapora” mógł pod swoim dowództwem posiadać jeszcze około 50 nieujawnionych osób. Postanowiono wprowadzić reorganizację i ustalić nowy podział organizacyjny.

Dowództwo nad nieujawnionymi partyzantami „Rysia” przejął Julian Rejmak „Julek” (jego zastępcą był Edmund Tudruj „Mundek”), zaś oddział podzielono na dwie drużyny pod dowództwem: Jana Malesy „Jasia” (większość stanowili partyzanci z oddziału „Szatana”) oraz Stanisława Ruska „Tęczy”. Drugim dużym oddziałem dowodził Jan Szaliłow „Renek”, który wydzielił również dwie drużyny. Pierwszą dowodził osobiście, bądź jego zastępca – Mieczysław Pruszkiewicz „Kędziorek”, zaś nad drugą dowództwo przejął Adam Saran „Piat”. W kontakcie z oddziałem „Renka” działała kilkuosobowa grupa Romana Grońskiego „Żbika”.

Największą siłą ludzką w tym czasie dysponował oddział Zdzisława Brońskiego „Uskoka” ponieważ z 25-osobowego oddziału, którym dowodził ujawniło się jedynie siedmiu „Uskokowców” – cały patrol „Babinicza” i po jednym partyzancie z pozostałych pododdziałów. Wobec tego początkowo utrzymano podział na dwa patrole – „Wiktora” i „Strzały”, zaś w czerwcu 1947 roku utworzono trzeci pod dowództwem Józefa Franczaka „Lalusia”.

Okres ten trwał przez kilka miesięcy i zakończył się późnym latem 1947 roku. Ostateczną cezurą jego zakończenia, jak i całego okresu WiN, był wyjazd grupy „Zapory” na zachód i przekazanie dowództwa nad lubelskimi partyzantami.

Oddział Mieczysława Pruszkiewicza „Kędziorka” w 1948 roku. Od lewej stoją: Stanisław Wójtowicz „Iwan” (poległ w 1949 r.), Zygmunt Wiśniewski „Szczepko”, Mikołaj Malinowski „Mikołaj” (więziony w latach 1950-57), Wacław Czempiński „Zbych” (zamordowany w 1950 r.) oraz Mieczysław Pruszkiewicz „Kędziorek” (poległ w 1951 r.). Na sianie siedzą od lewej: Bolesław Nalewajko „Bolek”, Janusz Godziszewski „Janusz” (poległ w 1948 r.), Walerian Tyra „Walerek” (poległ w 1951 r.). | Fot. Zbiory prywatne autora

 Walka aż do końca – ostatni „Zaporczycy”

We wrześniu 1947 roku, tuż przed wyjazdem, „Zapora” wydał swój ostatni rozkaz, w którym podległy mu teren OPL podzielił na dwie części operacyjne. W południowej części dawnego Inspektoratu WiN Lublin, czyli w południowej części powiatu lubelskiego i południowej części powiatu puławskiego oraz północnej części powiatu kraśnickiego i w zachodniej części krasnostawskiego, działał oddział Mieczysława Pruszkiewicza „Kędziorka”. Natomiast w drugiej części operacyjnej OPL, tj. w północnej i wschodniej części powiatu lubelskiego, wschodniej powiatu lubartowskiego, a także w zachodniej części powiatu chełmskiego i krasnostawskiego, działał oddział Zdzisława Brońskiego „Uskoka”. Przy czym „Kędziorek” podlegał rozkazom „Uskoka”, z którym początkowo utrzymywał stały kontakt. W tym okresie starano się już unikać kontaktu z siłami resortu, skupiając się na przetrwaniu. Akcje miały głównie charakter porządkowe (niewielkie zasadzi na grupy MO lub UB, likwidacja donosicieli) oraz aprowizacyjne.

Oddział Mieczysława Pruszkiewicza „Kędziorka” liczył ok. 25-30 ludzi i jesienią 1947 roku był podzielony na cztery patrole, którymi dowodzili: Walerian Tyra „Walerek”, Janusz Godziszewski „Januszek”, Tadeusz Szych „Biały” oraz Mikołaj Malinowski „Mikołaj” (wiosną 1948 roku dowództwo patrolu przejął Adam Saran „Piat”). Liczebność oddziałów bywała jednak płynna. Zdarzało się, że do grup czasowo dołączali byli żołnierze podziemia, a inni odchodzili bądź byli likwidowani. Pod rozkazy „Kędziorka” podporządkowywały się grupy samoobrony z oddziałów terenowych, m.in. grupa Edwarda Kalickiego „Bukiet” czy Piotra Smagały „Sroki”. Niestety na samotnie działających partyzantów polowały duże grupy operacyjne UB-KBW, co powodowało tragiczne w skutkach wydarzenia. W czerwcu 1948 roku w Olszance zlikwidowano cały oddział „Piata”, w lipcu 1948 roku w Urzędowie rozbito grupę Władysława Sobczaka „Czajki” (podległą „Walerkowi”), we wrześniu 1948 roku w Sadurkach zginął Janusz Godziszewski „Januszek”. W ten sposób w ciągu roku został zlikwidowany praktycznie cały oddział „Kędziorka”. Rok później grupa liczyła już tylko 3 osoby: „Kędziorek”, „Walerek” oraz Lucjan Ronduda „Lutek”. Cała trójka utrzymywała się w terenie do 1951 roku, kiedy to w maju w Zalesiu poległ „Kędziorek” i „Walerek”. Natomiast „Lutek” został aresztowany w październiku 1952 roku i skazany na dożywocie (więzienie opuścił w 1961 roku).

Należy zaznaczyć, że w sierpniu 1948 roku z oddziału „Kędziorka” wyodrębniła się grupa Kalickiego-Szycha (zwana również grupą Kalickiego-Bukowskiego), która zaczęła działać na własną rękę. Ich terenem działania było pogranicze trzech powiatów: lubelskiego, puławskiego oraz lubartowskiego. Warto zaznaczyć, że ta kilkuosobowa grupa przetrwała przez blisko trzy lata bez strat własnych. Dopiero w czerwcu 1951 roku w wyniku obławy KBW-UB w Lipniaku zginął Edward Kalicki „Mały” oraz Edward Bukowski „Budzik”. Wówczas dowództwo nad pozostałymi partyzantami przejął Tadeusz Szych „Biały”, który został aresztowany w kwietniu 1954 roku i skazany na karę śmierci (stracono go w 1955 roku). Ostatnim poległym żołnierzem z tej grupy był Stanisław Lis „Cisz”, który zginął w listopadzie 1954 roku w potyczce z obławą KBW-UB.

Jesienią 1947 roku oddział Zdzisława Brońskiego „Uskoka” liczył ok. 16 ludzi i był podzielony na trzy patrole: Stanisława Kuchciewicza „Wiktora”, Walentego Waśkowicza „Strzały” oraz Józefa Franczaka „Lalusia”. Z powodu dużej intensywności działań sił resortu sytuacja diametralnie zmieniła się w ciągu następnego roku. Do połowy 1948 roku patrol „Wiktora” został praktycznie rozwiązany (zdemobilizowany), zaś „Lalusia” utracił połowę stanu początkowego (zginęło dwóch partyzantów a jeden został aresztowany i później stracony). Ostatni partyzant z patrolu „Lalusia” – Jerzy Marciniak „Sęk” – zginął w styczniu 1949 roku. Jedynym patrolem z oddziału „Uskoka” w pełni funkcjonującym w 1948 roku był patrol „Strzały”, który przetrwał w różnym składzie do marca i kwietnia następnego roku. 31 marca 1949 roku zostali aresztowani Stanisław Skorka „Piroga” oraz Stanisław Bartnik „Góral”, zaś 1 kwietnia w obławie KBW-UB zginął dowódca patrolu Walenty Waśkowicz „Strzała”. Ostatnim żołnierzem „Strzały” był aresztowany 26 kwietnia 1949 roku Wacław Szacoń „Czarny”.

Od lewej: kpt. Zdzisław Broński „Uskok”, ppor. Adam Stanisław Kuchciewicz „Wiktor”

Tymczasem latem 1948 roku Stanisław Kuchciewicz „Wiktor” nawiązał ścisły kontakt z Edwardem Taraszkiewiczem „Żelaznym”, który już wcześniej podporządkował się pod rozkazy „Uskoka”. Warto nadmienić, że kilka miesięcy później „Żelazny” został ranny i od grudnia 1948 do kwietnia 1949 roku przebywał w bunkrze w Dąbrówce razem z „Uskokiem”, „Babiniczem” i odwiedzającym ich „Wiktorem”. 19 kwietnia 1949 roku „Wiktor” i „Żelazny” opuścili na stałe bunkier w Dąbrówce i udali się na teren powiatu włodawskiego. W ten sposób oszukali przeznaczenie, bo już miesiąc później resort bezpieczeństwa otoczył bunkier, a ukrywający się w nim „Uskok” 21 maja 1949 roku popełnił samobójstwo. 

Ostatni podkomendni „Uskoka” odtworzyli oddział na terenie powiatu włodawskiego, który latem 1949 roku został podzielony na dwa kilkuosobowe patrole po dowództwem „Wiktora” i „Żelaznego”. Działały one samodzielnie przez kilka lat utrzymując się w terenie. Grupa „Żelaznego” została zlikwidowana w obławie KBW-UB 6 października 1951 roku w Zbereżu nad Bugiem. Znacznie dłużej utrzymał się Kuchciewicz, chociaż trzon jego oddziału rozpadł się w 1951 roku (polegli bądź zostali aresztowani). Jesienią 1952 roku z patrolu pozostał tylko „Wiktor” oraz Zygmunt Pielach „Felek”, którzy przy wsparciu samotnie ukrywającego się „Lalusia” chcieli dokonać akcji ekspropriacyjnej celem zebrania funduszy na dalsze ukrywanie się. W lutym 1953 roku doszło do nieudanej akcji w Piaskach, podczas której zginął Stanisław Adam Kuchciewicz „Wiktor”.

Latem 1953 roku na wolności z byłych lotnych oddziałów WiN pozostali już tylko Józef Franczak „Laluś”, Jan Łuć ,,Zenek” oraz Zbigniew Pielach ,,Feluś”. Dwaj ostatni wskutek gry operacyjnej UB zostali aresztowani w 1955 roku w Warszawie. Od tego momentu ostatnim partyzantem należącym do Zgrupowania „Zapory” był Józef Franczak „Laluś”, który samotnie ukrywał się przez kolejne 10 lat. Nie przejawiał praktycznie żadnej aktywności zbrojnej. Zginął w potyczce z grupą operacyjną SB-MO 21 października 1963 roku w Majdanie Kozic Górnych.