Wójcik Karol „Drut”

Wójcik Karol „Drut”

Karol Wójcik urodził się 23 listopada 1923 roku w Borowie w gminie Chodel. Jego rodzice, Ludwika i Marianna z domu Miller, posiadali własne gospodarstwo rolne. Karol ukończył sześć klas szkoły powszechnej a dalszą naukę przerwał mu wybuch II wojny światowej[1].

Swoją działalność konspiracyjną rozpoczął w 1943 roku składając przysięgę Armii Krajowej. Przyjął pseudonim „Drut” i początkowo przydzielony został do placówki AK w Borowie. W 1944 roku znalazł się w oddziale partyzanckim Mieczysława Szymanowskiego „Wampira”, który wchodził w skład Zgrupowania Oddziałów Dywersyjnych Lubelskiego Kedywu AK pod dowództwem Hieronima Dekutowskiego „Zapory”. Patrol „Wampira” był kontynuacją oddziału utworzonego  1943 roku i dowodzonego kolejno przez Stefana Kłebukowskiego „Szelę”, Karola Chlebickiego „Mściwego”, a po jego śmierci Mariana Ciżmińskiego „Wydrę” oraz Stanisława Wnuka „Opala”. Ten ostatni dowodził nim od grudnia 1943 roku do początku lutego 1944 roku. Patrol „Wampira” należał do najliczniejszych jednostek oddziału dyspozycyjnego „Zapory”. Żołnierze wywodzili się przede wszystkim z rodzin chłopskich wsi Borów, Kolonii Borów, Huta Borowska, Chodel oraz Jeżów. Tutaj również mieściły się główne kwatery oddziału. Sam oddział zaś działał na terenie obejmującym północno-zachodnie rejony obwodu lubelskiego i południowo-zachodnie puławskiego[2].

Pomnik w Matczynie upamiętniający operację Most I | Fot. R. Surdacki
Pomnik w Matczynie upamiętniający operację Most I | Fot. R. Surdacki

Patrol „Wampira” należał pod względem bojowym do najaktywniejszych jednostek oddziału partyzanckiego „Zapory”, czyli późniejszego I plutonu 8. pułku piechoty legionów AK. Karol Wójcik „Drut” wziął udział m.in. w akcji z 22 lutego 1944 roku , kiedy „Zapora” na czele kilku patrolów dokonał ataku na folwark Kręciszówka pod Opolem Lubelskim, w którym kwaterowało SS. 8 kwietnia partyzanckie zgrupowanie zaatakowało na szosie Lublin-Warszawa kolumnę trzech niemieckich samochodów ciężarowych z bazy lotniczej w Ułężu. W nocy z 15 na 16 kwietnia żołnierze z patrolu „Wampira” wzięli udział w zabezpieczaniu terenu przylegającego do zakonspirowanego lądowiska operacji „Most-I” (pierwszego w okupowanej Polsce konspiracyjnego lądowania samolotu alianckiego „Dakota”, który wystartował z Brindisi z lotniska Campo Casale we Włoszech i wylądował na polach koło Matczyna). „Drut” uczestniczył również w największej potyczce Zaporczyków z Niemcami pod Krężnicą Okrągłą, gdzie w czasie dwugodzinnej bitwy rozbito niemiecką kolumnę wojskową. 15 lipca „Zapora” na czele podległych mu patroli stoczył potyczkę pod Pustelnią z niemiecką grupą operacyjną złożoną z funkcjonariuszy gestapo, żołnierzy ochrony i policji granatowej. Wobec zagrożenia okrążenia przez żołnierzy Ostlegionu z Rozalina, partyzanci bez strat własnych oderwali się od przeciwnika i wycofali w kierunku Chodla. Dwa dni później, 17 lipca 1944 roku, w Kożuchówce pod Chodlem Zaporczycy, w tym również „Drut”, stoczyli swoją ostatni bitwę z Niemcami[3].

>>> Zobacz także: Zasadzka „Zaporczyków” pod Kożuchówką – 17 lipca 1944 roku <<<

Po rozwiązaniu oddziału partyzanckiego Karol Wójcik powrócił do rodzinnego Borowa. Niestety już 31 listopada 1944 roku został zatrzymany przez NKWD i wywieziony do ZSRR. Trafił do obozu PFŁ nr 0302  w rejonie Kiziełowskiego Zagłębia Węglowego w obwodzie mołotowskim (obecnie permski). Przybyłych więźniów kierowano do pracy w kopalni węgla kamiennego, gdzie wszystkie prace w kopalni wykonywano ręcznie. Z powodu ciężkich warunków pracy, słabego jedzenia oraz chorób w obozie panowała duża śmiertelność. Zgodnie z dokumentacją Karol Wójcik został zwolniony z obozu pod koniec 1945 roku i repatriowany do kraju 19 stycznia 1946 roku. Najpierw przywieziono go na stację w Białej Podlasce, a stamtąd własnymi siłami powrócił do rodzinnej miejscowości[4].

Początkowo „Drut” stronił od działań konspiracyjnych, ponieważ jego zdrowie podupadło podczas pobytu na zesłaniu. Pomimo tego, kilkukrotnie podejmował w swoim gospodarstwie ukrywających się partyzantów. Sytuacja zmieniła się we wrześniu 1946 roku, gdy w jego domu nocował oddział Jana Szaliłowa „Renka”. Wówczas „Drut”, obawiający się swojego aresztowania, dołączył do oddziału. Ujawnił się 10 marca 1947 roku przed Powiatowym Urzędem Bezpieczeństwa Publicznego w Lublinie, zdając posiadany przez siebie pistolet Vis[5].

Pomimo ujawnienia Karol Wójcik nadal utrzymywał kontakty ze swoimi kolegami z konspiracji. 3 maja 1947 roku wziął udział w akcji ekspropriacyjnej na jednego z mieszkańców wsi Matczyn, członka PPR. Niestety na trop partyzantów bardzo szybko wpadła przybyła na miejsce zdarzenia grupa operacyjna milicji z Bełżyc. W czasie pościgu doszło do strzelaniny, w wyniku której ciężko ranny został „Drut”. Pomimo udzielonej mu opieki lekarskiej zmarł 4 maja 1947 roku[6].


PRZYPISY:
[1] Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (dalej: AIPN) BU 0187/20/5, Kwestionariusz Karola Wójcika, 15.03.1973 r., Lublin, k. 49.
[2] I. Caban, 8 pułku piechoty legionów Armii Krajowej. Organizacja i działania bojowe, Warszawa 1994, s. 134-135, 149.
[3] I. Kochanowska, Major Zapora, Sopot 1998, s. 9-13.
[4] Wójcik Karol, „Indeks osób represjonowanych”, https://indeksrepresjonowanych.pl, dostęp: 11. 08.2019 r.; D. Rogut, Polacy w sowieckich obozach kontrolno-filtracyjnych (1944-1946), „Dzieje Najnowsze”, 2004, nr 36/4, s. 94-96.
[5] AIPN BU 0187/20/1, Kwestionariusz osobowy Karola Wójcika, 02.03.1983 r., Lublin, k. 160.
[6] AIPN BU 0187/20/1, Karta na czyn przestępczy Bogdana Oniszczuka i Karola Wójcika, 02.03.1983 r., Lublin, k. 161.