Maria Kuśnierz urodziła się 9 lutego 1920 roku w Łużu, leżącym w powiecie mieleckim. W czasie okupacji niemieckiej złożyła przysięgę Armii Krajowej, a następnie pełniła funkcję łączniczki oddziału Wojciecha Lisa „Mściciela” z oddziałem partyzanckim Aleksandra Rusina „Olka” oraz miejscowymi placówkami AK. W czasie swojej służby poznała swojego przyszłego męża – „Olka”.

Po wkroczeniu sowietów próbowała normalnie żyć, spotykając się z Aleksandrem Rusinem. To właśnie za jego działalność konspiracyjną przeciwko reżimowi komunistycznemu została w maju 1945 roku aresztowana w gospodarstwie należącym do rodziców Rusina. W czasie aresztowania została mocno pobita (kolbami karabinów) przez dwóch funkcjonariuszy mieleckiego UB. Została aresztowana, ale po kilku tygodniach wypuszczono ją na wolność. Nie wróciła jednak ani do rodzinnego domu, ani do spalonego gospodarstwa w Dobryninie. Udała się prosto do oddziału „Olka”, gdzie pełniła funkcję sanitariuszki. Z trudem, ale i wytrwałością znosiła trudy partyzanckiego życia, w tym również mieszkanie zimą 1946/47 w leśnym bunkrze.

Maria Kuśnierz „Mucha” ujawniła się wraz z całym oddziałem Aleksandra Rusina „Rusala” 13 marca 1947 roku. Następnie wyjechała z „Olkiem” na ziemie odzyskane, jednak nie pozwoliło to na uwolnienie się od inwigilacji Urzędu Bezpieczeństwa. W 1948 roku postanowili powrócić w rodzinne strony do Dobronina, gdzie zamieszkała prowizorycznym domu, tj. baraku pochodzącym z niemieckiego poligonu rakietowego. Po powrocie w rodzinne strony Maria Kuśmierz oraz Aleksander Rusin wzięli potajemny ślub w kościele w Rzochowie.

Nie cieszyli się długo razem, ponieważ „Olek” musiał dalej się ukrywać przez UB. Natomiast funkcjonariusze mieleckiego UB, przeważnie Bajda i Warzocha, nachodzili ją wypytując o męża i przeprowadzając rewizje domu. W każdej chwili UB mogło mnie aresztować. Nachodzili mnie również konfidenci UB, […] którzy chcieli wyciągnąć wiadomości o Olku. Chroniłam męża wszystkimi możliwymi sposobami. Ostrzegałam go. […] Całe lata zasadzki na męża robili[1]. Dość często przy takich odwiedzinach, wściekli funkcjonariusze bili ją i torturowali, by wyciągnąć chociaż najmniejsze informacje.

Sytuacja uspokoiła się dopiero w momencie trzeciej amnestii z 1956 roku, kiedy Aleksander Rusin „Olek” ujawnił się po raz ostatni. Chociaż ich dom nadal był inwigilowany do lat 70. XX wieku.

Maria Kuśnierz-Rusin zmarła 26 lipca 2001 roku w Dobryninie i została pochowana na miejscowym cmentarzu parafialnym.

*Biogram powstał na podstawie relacji Marii Kuśnierz-Rusin „Muchy” z 21 kwietnia 1997 roku opublikowanej w książce Zaporczycy. Relacje. Tom III, pod red. E. Kurek, Lublin 2011, s. 139-142.

[1] Relacja Marii Kuśnierz-Rusin „Muchy”, [w:] Zaporczycy. Relacje. Tom III, Lublin 2011, s. 140.