Henryk Bieńko urodził się 1 stycznia 1924 roku w rodzinie Szczepana i Marii – rolników mieszkających na Majdanie Borowskim. Ukończył siedem klas szkoły powszechnej w Chodlu, a następnie rozpoczął pracę na rodzinnym gospodarstwie rolnym. Tam też zastała go wojna i okres okupacji[1].

W 1942 roku ojciec Henryka został zastrzelony przez Niemców w Chodlu. W tym czasie też osiemnastoletni Henryk rozpoczął działalność konspiracyjną w Armii Krajowej. Otrzymał pseudonim „Piorun” i przydział do placówki w Majdanie Borowskim. Pomimo tego, że po śmierci ojca był jedynym żywicielem rodziny bardzo aktywnie współpracował z oddziałami partyzanckimi, głównie z działającym na tym terenie późniejszym oddziałem dyspozycyjnym AK pod dowództwem Hieronima Dekutowskiego „Zapory”.

>>> Czytaj także: Struktura oddziału dyspozycyjnego AK pod dowództwem „Zapory” <<<

Ireneusz Caban w swojej monografii dotyczącej 8. pułku piechoty legionów AK wymienia Henryka Bieńko jako członka patrolu partyzanckiego Januarego Ruscha „Kordiana”. Natomiast Stanisław Wnuk „Opal” spisując swoje wspomnienia zaszeregował go do składu patrolu Mieczysława Szymanowskiego „Wampira”. Wydaje się, że w tym przypadku należy dać wiarę wspomnieniom „Opala”, który był przez pewien czas dowódcą patrolu „Wampira”. Ponadto pluton ten formowany był z mieszkańców takich wsi jak Borów, Kolonia Borów, Majdan Borowski, Huta Borowska, Chodel oraz Jeżów, czyli terenu zamieszkania „Pioruna”. Pierwsze zręby partyzanckiego patrolu powstały już wiosną 1943 roku, jednak jego pełny stan ustabilizował się dopiero pod koniec tego samego roku, gdy został włączony do oddziału dyspozycyjnego formującego się Kedywu AK Lublin. Patrol „Wampira” działał na rozległym terenie, obejmującym północno-zachodnie rejony obwodu lubelskiego i południowo-zachodnie puławskiego. Należał też do najaktywniejszych patroli pod względem bojowym[2].

Po wkroczeniu sowietów i rozwiązaniu oddziału partyzanckiego „Zapory”, w sierpniu 1944 roku Bieńko przeniósł się do Lublina, gdzie zapisał się na kurs szoferski. Niestety już 29 listopada został aresztowany przez NKWD. Powodem jego zatrzymania była przynależność do Armii Krajowej. Po krótkim przesłuchaniu został wywieziony na Syberię, gdzie trafił do obozu PFŁ 0302 i przydzielony do pracy w kopalni węgla „Połowinka” podlegającej Okręgowi Węglowemu „Workuta”[3]. Według danych statystycznych na dzień 1 lipca 1945 roku łącznie w tym regionie, w kilkunastu podobozach, miało przebywać ponad 11 tys. więźniów i stan ten stale się powiększał. Przybyłych skierowano do pracy w kopalni węgla kamiennego położonej 2 km od obozu. Codziennie odbywało się skrupulatne liczenie i konwojowanie więźniów do miejsca pracy. Wszystkie prace w kopalni wykonywano ręcznie. Warunki panujące pod powierzchnią należały do bardzo trudnych. Korytarze były niskie, słabo zabezpieczone i oświetlone. Ponadto do niektórych z nich ciągle napływała woda, której w żaden sposób nie mogły usunąć zainstalowane tam pompy. Z tego powodu więźniowie pracowali w mokrej odzieży, co powodowało częste choroby[4].

Bieńko również zachorował na zapalenie płuc i bardzo długo przeleżał w więziennej izbie chorych. Z obozu został zwolniony 22 grudnia 1945 roku i transportem kolejowym skierowany do Białej Podlaski. Po dwudniowym pobycie na miejscowym UB wyjechał w rodzinne strony, gdzie dotarł 24 stycznia 1946 roku. Po powrocie do domu ze zrozumiałych względów nie podjął ponownie aktywnej działalności konspiracyjnej, chociaż stale pomagał ukrywającym się partyzantom z oddziału Jana Szaliłowa „Renka”. Za tą działalność w styczniu 1947 roku został aresztowany przez funkcjonariusza PUBP w Lublinie[5].

>>> Zobacz także: Kalendarium Zgrupowania Oddziałów AK-WiN mjr. „Zapory” <<<

Po kilku przesłuchaniach w lutym 1947 roku został namówiony na podpisanie zobowiązania do współpracy z resortem bezpieczeństwa w ramach działalności informatora. Otrzymał pseudonim „Kukawka”[6]. Prawdopodobnie Bieńko podpisał zobowiązanie o współpracy bojąc się o swoje życie i chcąc jak najszybciej opuścić areszt śledczy. Świadczy o tym fakt, że nie podjął faktycznej współpracy z resortem. 18 sierpnia 1948 roku został skreślony z ewidencji agencyjnej PUBP Lublin. Jako powód podano, że pomimo usilnych starań pracownika operatywnego inf. „Kukawka” żadnych materiałów urzędowi nie przekazywał. Jako taki nie przedstawia żadnej wartości operatywnej[7].

Henryk Bieńko mając doświadczenia z aresztowania postanowił się również ujawnić w czasie amnestii z 1947 roku. Dokonał tego 18 kwietnia 1947 roku przed komisją w Lublinie. W oświadczeniu napisał, że nie uczestniczył w działalności konspiracyjnej i nie zameldował się w Rejonowej Komisji Uzupełnień, ponieważ przebywał w 1945 roku na Syberii[8].

Bieńko po ujawnieniu zamieszkał w rodzinnym gospodarstwie, gdzie założył rodzinę. Pracował również w Spółdzielni Samopomocy Chłopskiej w Ratoszynie gm. Chodel.

PRZYPISY:
[1] Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (dalej: AIPN) Lu 003/1429, Życiorys Henryka Bieńko, Lublin, 11.02.1947 r., k. 6.
[2] Relacja Stanisława Wnuka „Opala” [w:] Zaporczycy. Relacje tom I., Lublin 2010, s. 101; I. Caban, 8 pułk piechoty legionów Armii Krajowej. Organizacja i działania bojowe, Warszawa 1994, s.134-135; 145.
[3] AIPN Lu 003/1429, Protokół przesłuchania podejrzanego Henryka Bieńko, Lublin, 27.01.1947 r., k. 11; Bieńko Henryk, „Indeks osób represjonowanych”, https://indeksrepresjonowanych.pl, dostęp: 26.07.2020 r.
[4] D. Rogut, Polacy w sowieckich obozach kontrolno-filtracyjnych (1944-1946), „Dzieje Najnowsze”, 2004, nr 36/4, s. 94-95.
[5] AIPN Lu 003/1429, Protokół zatrzymania Henryka Bieńko, Chodel, 16.01.1947 r., k. 8.
[6] AIPN Lu 003/1429, Kwestionariusz agenta-informatora „Kukawka”, Lublin, 11.02.1947 r., k. 4; Zobowiązanie do współpracy, Lublin, 11.02.1947 r., k. 7.
[7] AIPN Lu 003/1429, Orzeczenie  o wykreśleniu z ewidencji agenta-informatora ps. „Kukawka”, Lublin, 18.08.1948 r., k. 13.
[8] AIPN Lu 003/1429, Oświadczenie z ujawnienia Henryk Bieńko, Lublin, 18.04.1947 r., k. 14-18.